Πιο ψηλά από το κατώτερο στρώμα του εδάφους των δασών, στο απομονωμένο Κολομβιανό νησί Gorgona ζει μια σαύρα με αστραφτερό μπλε δέρμα, που ανταγωνίζεται το μπλε του ουρανού. Η Anolis gorgonae, η αλλιώς η μπλε anole, είναι ένα είδος σπάνιο, που σπάνια το συναντάει κανείς, με αποτέλεσμα οι επιστήμονες να δυσκολεύονται να υπολογίσουν το πλήθος τους. Εξαιτίας της απομονωμένης φυσικής κατοικίας της και των αντικοινωνικών συνηθειών της, οι ερευνητές γνωρίζουν λίγα για την μπλε anole, αλλά σαγηνεύονται από τους εκθαμβωτικούς χρωματισμούς της.
Σχεδόν 35 μίλια ανοιχτά της ακτής του Ειρηνικού στην Κολομβία βρίσκεται η Gorgona, ένα νησί με ένα μοναδικό παρελθόν και ένα αβέβαιο μέλλον. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’50 υπήρχε εκεί μια υψίστης ασφαλείας φυλακή μέχρι και το κλείσιμό της το 1984. Επειδή το νησί χωρίζεται από την ηπειρωτική χώρα λόγω μίας υποθαλάσσιας τάφρου βάθους 270 μέτρων, η Gorgona διατηρεί μια ενδημική βιοποικιλότητα. Το 1985, το νησί γεννήθηκε από τις στάχτες του και ανακηρύχτηκε εθνικό πάρκο για να προστατευθούν τα σπάνια είδη που ζουν και ευδοκιμούν σε αυτό το εύθραυστο οικοσύστημα.
Ο Thomas Marent (www.thomasmarent.com), ένας γνωστός φωτογράφος επισκέφτηκε την Gorgona ειδικά για να φωτογραφίσει την μπλε anole. Του πήρε τέσσερις μέρες να βρει έστω και μία, η οποία και κατασπαράχτηκε άμεσα από έναν Βασιλίσκο, αφού την είχε τραβήξει μόνο δύο φωτογραφίες. Ο Marent ήξερε ότι οι Βασιλίσκοι ευθύνονται εν μέρει για τον αφανισμό της μπλε anole, αν και μακροσκελείς συζητήσεις με ερπετολόγους καταλήγουν στο συμπέρασμα πως δεν είναι έτσι τα πράγματα. Όπως και να έχουν τα πράγματα, η όμορφη φωτογραφία του Marent με την μπλε anole να κατασπαράζεται από έναν Βασιλίσκο βρίσκεται στο υπέροχο φωτογραφικό του λεύκωμα με τίτλο Τροπικό Δάσος.
Η Maria Margarita Ramos είναι απόφοιτη του Τμήματος Οικολογίας και Εξελικτικής Βιολογίας του Πανεπιστημίου τους Princeton. Η Ramos μελέτησε την Anolis gorgonae στην Gorgona το 2004 και κατέληξε ότι η σαύρα περνάει την περισσότερη ώρα κοντά στις κορυφές των δέντρων όπου υπάρχουν και οι φυσικοί κυνηγοί του, όπως βόες και άλλα δενδρόβια φίδια. |
Η μπλε anole είναι πραγματικά εκθαμβωτική όταν την βλέπεις. Είναι όλη μπλε και η απόχρωση ανάμεσα σε αρσενικά και θηλυκά δεν διαφέρει καθόλου. Η μεγαλύτερη ορατή διαφορά είναι ότι το αρσενικό έχει λαγόνες, όπως και τα υπόλοιπα είδη της σαύρας anole, μόνο που σε αυτή την περίπτωση έχουν έντονο λευκό χρώμα, κάνοντας πολύ θεαματική την αντίθεση με το μπλε. Παρότι έχει αυτό το εντυπωσιακό χρώμα, πολύ λίγοι άνθρωποι έχουν σταθεί τυχεροί να εντοπίσουν και να δουν αυτήν την μοναδική μπλε σαύρα.
Η ερευνήτρια Maria Margarita Ramos του Πανεπιστημίου του Princeton έχει μελετήσει την Αnole gorgonae στο φυσικό της περιβάλλον. Η Ramos έζησε από πρώτο χέρι πόσο δύσκολο είναι να γίνει μια ακριβής εκτίμηση σχετικά με αυτό το είδος που συναντάται πολύ δύσκολα. Κατά την διάρκεια της πιο πρόσφατης έρευνάς της, η Ramos μελέτησε μόνο εφτά σαύρες. Ο επιστήμονας Nicholas Urbina του Πανεπιστημίου Nacional Autónoma de Mexico (UNAM) αντιμετώπισε παρόμοια προβλήματα, μελετώντας μόνο δύο σαύρες κατά την διάρκεια την διαμονής του στο νησί. Με τόσο μικρό δείγμα, είναι δύσκολο να παρθούν συμπεράσματα για το είδος.
Παρά της προβληματικές προσπάθειες να γίνουν ακριβείς εκτιμήσεις σχετικά με τον πληθυσμό του είδους, οι ντόπιοι ειδικοί ερπετολόγοι συμφώνησαν ότι η μπλε anole είναι είδος υπό εξαφάνιση. Οι πρωταρχικοί κίνδυνοι φαίνεται να είναι η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος λόγω της αποψίλωσης και η μεγάλη συρροή ένθερμων θαυμαστών της όμορφης και μοναδικής αυτής χρωματιστής σαύρας. Η αποψίλωση είναι μια ιδιαίτερη απειλή μιας που η μπλε anole είναι ένα είδος που ζει στα δέντρα, με εξαίρεση τα θηλυκά που ρισκάρουν να κατέβουν χαμηλά στο έδαφος στην περίπτωση που θέλουν να γεννήσουν τα αυγά τους.
Ο Fernando Castro, ένας βιολόγος του Πανεπιστημίου del Valle που έχει μελετήσει τα ερπετά της Gorgona, είπε στο mongabay.com ότι ένα μεγάλο κομμάτι της αποψίλωσης, έγινε όταν το νησί λειτουργούσε σαν φυλακή.
«Οι κάτοικοι στηρίζονται έντονα στην συλλογή ξυλείας για καύσιμα.», είπε ο Castro.
Είπε επίσης ότι η αλλαγή του φυσικού περιβάλλοντος ίσως διαταράξει την εύθραυστη οικολογική ισορροπία του νησιού, βάζοντας κάποια είδη σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τους προγόνους τους.
«Σήμερα γνωρίζουμε πολύ λίγα για τις οικολογικές ανάγκες αυτού του είδους.» εξηγεί ο Castro. «Δεν γνωρίζουμε πόσες σαύρες αυτού του είδους μπορεί να φιλοξενήσει η παρούσα περιοχή όπου διαμένουν, ούτε κατά πόσο οι βιολογικές ή οικολογικές σχέσεις –όπως η σχέση κυνηγού και θηράματος– έχουν αλλάξει. Είναι πιθανό οι φυσικοί κυνηγοί της σαύρας gorgonae, συμπεριλαμβανομένων των πτηνών, των μαϊμούδων ή και άλλων ερπετών, να έχουν προσαρμοστεί καλύτερα στις αλλαγές.»
Μια επιπλέον απειλή, λόγω της απομονωμένης φύσης του νησιού και της εύθραυστης ισορροπίας των πτηνών, είναι οι χωροκατακτητικοί οργανισμοί. Αυτοί οι «ξένοι κατακτητές» έχουν προκαλέσει σοβαρή οικολογική αναστάτωση σε νησιωτικά περιβάλλοντα σε όλον τον κόσμο.
Εν τέλει, το αυξανόμενο τουριστικό ενδιαφέρον για το νησί Gorgona προκαλεί ανησυχία. Πρόσφατα ένα μέρος του νησιού παραχωρήθηκε στους τουρίστες και ο Castro λέει ότι είναι απίθανο οι διοργανωτές των ξεναγήσεων να δείξουν ενδιαφέρον και ανησυχία για την σωματική υγεία και ευεξία της μικρής αυτής σαύρας.
Μία πρόταση για την διάσωση της σαύρας μπλε anole.
Δεδομένης της περιορισμένης γεωγραφικής κατανομής και της γοητείας της μπλε anole, το είδος αυτό αποτελεί έναν καλό υποψήφιο για το πρόγραμμα εκτροφής σε περιβάλλον αιχμαλωσίας που θα μπορέσει επίσης να βοηθήσει και άλλα είδη της Gorgona. Σύμφωνα με ένα πολύ προσεκτικά σχεδιασμένο σύστημα, ένας συγκεκριμένος αριθμός σαυρών μπλε anole θα δημοπρατηθεί με σκοπό την χρηματοδότηση των προσπαθειών διατήρησης και αποκατάστασης στην Gorgona. Η μπλε anole θα αποτελέσει τον αρχηγό στον αγώνα για την διασφάλιση της διατήρησης του οικοσυστήματος στο νησί.
Ένα παρόμοιο project του National Geographic Society (NGS) στέφτηκε με κάποια επιτυχία. Πέρυσι η οργάνωση ανακοίνωσε ότι θα ποσέφερε κάποια δείγματα του Wollemi Pine, ενός παλιού και σπάνιου δέντρου, σε καταναλωτές στις ΗΠΑ. H NGS κατάλαβε ότι οι πωλήσεις θα βοηθούσαν στη διατήρηση και την διαιώνιση του είδους. Κάποιες συναλλαγές μάλιστα είχαν ως αποτέλεσμα προσπάθειες διατήρησης του προϊστορικού αυτού είδους στο φυσικό του περιβάλλον στην Αυστραλία.
|
Ο Castro λέει ότι ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να αποτελέσει έναν αποτελεσματικό τρόπο πρόληψης κατά της εξαφάνισης των ειδών, δεδομένου ότι η σαύρα Anolis carolinensis, ένα παρόμοιο είδος, συνήθως εκτρέφεται τις ΗΠΑ με σκοπό το εμπόριο κατοικίδιων.
«Αν και είναι τεχνικά παράνομο να απομακρύνεις τις σαύρες από την Gorgona σύμφωνα με τον ισχύοντα Κολομβιανό νόμο, από την στιγμή που η A. gorgonae είναι προστατευόμενο είδος, οι μέθοδοι αναπαραγωγής που γίνονται στις ΗΠΑ μπορούν να εφαρμοστούν στην Gorgona με σκοπό να αυξηθεί ο πληθυσμός των ειδών», είπε ο Castro. Παρόλα αυτά προειδοποίησε ότι μόνο ένας πολύ μικρός αριθμός άγριων σαυρών anole μπορεί να αιχμαλωτιστεί και να μπει σε κάποιο πρόγραμμα εκτροφής.
Πρόσθεσε ότι οι τεχνικές διατήρησης εντός φυσικού περιβάλλοντος, στο νησί Gorgona, είναι προτιμότερες εις βάρος των τεχνικών διατήρησης εκτός φυσικού περιβάλλοντος που επιβάλλουν την ολοκληρωτική απομάκρυνση των ειδών από την φυσική τους κατοικία.
«Πρέπει να δουλέψουμε με έρευνα εντός περιβάλλοντος, κι όχι εκτός περιβάλλοντος, προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα ολόκληρο το οικοσύστημα της Gorgona. Αν νομίζετε ότι η διάσωση της σαύρας A. gorgonae θα είναι δύσκολο εγχείρημα, τότε περιμένετε να δείτε πόσο δύσκολο θα είναι να προσπαθήσουμε να διασώσουμε όλα τα είδη του νησιού.»
Ο Castro έχει δίκιο. Εν τούτοις, η χρήση της A. gorgonae ως ένα συμβολικό είδος με αφορμή την συζήτηση για το νησί Gorgona ως μία ολότητα, μπορεί να βοηθήσει τα υπόλοιπα είδη του νησιού να αποφύγουν τα παράπονα.
