Η αποψίλωση των τροπικών δασών καταλάμβανε περίπου 13 εκατομμύρια εκτάρια δάσους κάθε χρόνο κατά την διάρκεια το πρώτου μισού αυτής της δεκαετίας, που είναι περίπου το ίδιο ποσοστό με αυτό της δεκαετίας του 1990. Αλλά ενώ οι συνολικοί αριθμοί έχουν παραμείνει σχετικά σταθεροί, αποκρύπτουν μία πολύ σημαντική αλλαγή: δεν είναι πλέον η φτώχεια ο υποκινητής των αποψιλώσεων και της γεωγραφικής ενοποίησης των αποψιλωμένων περιοχών. Αυτές οι αλλαγές έχουν σημαντικές συνέπειες στις προσπάθειες προστασίας των εναπομεινάντων τροπικών δασών. Οι ομάδες πίεσης για το περιβάλλον έχουν πλέον αναγνωρίσιμους στόχους που πιθανόν να ανταποκριθούν με περισσότερη κατανόηση στα περιβαλλοντικά θέματα παρά δεκάδες εκατομμυρίων εξαθλιωμένων από την φτώχεια αγροτών. Με άλλα λόγια, πλέον η θέση των ακτιβιστών έχει μεγαλύτερη ισχύ από ποτέ για να αντικρούσει την εταιρική συμπεριφορά όσον αφορά την αποψίλωση των δασών.
Σύμφωνα με μια έρευνα του Tom Rudel του Πανεπιστημίου του Rutgers, που αφορά στην περίοδο από το 1960 έως το 1980, ένα μεγάλο ποσοστό της αποψίλωσης ήταν το αποτέλεσμα των πολιτικών των κυβερνήσεων περί αγροτικής ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων των αγροτικών δανείων και την κατασκευή δρόμων. Αυτές οι πρωτοβουλίες, ειδικά στην Βραζιλία και στην Ινδονησία, είχαν ως αποτέλεσμα μια μεγάλης κλίμακας αποψίλωση από μικρούς γαιοκτήμονες. Σήμερα, η οικονομική σταθερότητα, η αυξανόμενη παγκόσμια οικονομική αγορά, και η ραγδαία αύξηση των εμπορευμάτων σε όλο τον κόσμο συνωμοτούν για την δημιουργία ενός περιβάλλοντος που είναι έτοιμο να δεχτεί την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα. Ενώ τα κεντρικά σχέδια ανάπτυξης και τα προγράμματα εξάλειψης της φτώχειας υπήρξαν κάποτε οι κινητήριες δυνάμεις της κατασκευής δρόμων και των σχεδίων αποικισμού, πλέον οι πολιτικές κινητήριες δυνάμεις των μεγάλων προγραμμάτων όσον αφορά στις υποδομές, κρύβουν βιομηχανικά συμφέροντα αποσκοπώντας να διευκολύνουν την είσοδο στις διεθνείς αγορές. Η αυξανόμενη ζήτηση σιτηρών, εξαιτίας της δίψας για βιοκαύσιμα και άνοδο του βιοτικού επιπέδου στις αναπτυσσόμενες χώρες, πυροδοτούν την γενική αυτή τάση.
 Το φαινόμενο της αποψίλωσης είναι ακόμα πιο έντονο, ξεκινώντας από την δεκαετία του ’90. Πρόσφατα, μια δημοσιευμένη έρευνα του Matt Hansen του Πανεπιστημίου της Νότια Ντακότα έδειξε μία ακόμα πιο έντονη μεταβολή τα τελευταία χρόνια. Η ερευνά του, η οποία βασίζεται σε δορυφορικές εικόνες υψηλής ανάλυσης, έδειξε ότι η Βραζιλία και η Ινδονησία σημειώνουν ποσοστό αποψίλωσης των τροπικών δασών κατά 61%, στο διάστημα ανάμεσα στο 2000 και το 2005, παρόλο το 43 % που ισχυρίζεται ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO). |
Αν και πολλοί ανησυχούν, γιατί αυτό που θεωρούν ως μια μεγαλύτερη απειλή για την καταστροφή των δασών, η πρόσφατη αυτή αλλαγή, που θέλει η αποψίλωση να μην έχει πλέον συμμάχους την φτώχεια αλλά την βιομηχανία, μπορεί να προσφέρει νέες ευκαιρίες στα τροπικά δάση, γιατί θα είναι πιο εύκολο για τις ομάδες πίεσης να βάλουν στο στόχαστρο οργανισμούς και επιχειρήσεις παρά δεκάδες εκατομμυρίων φτωχών αγροτών που απλά προσπαθούν να φέρουν φαγητό στο οικογενειακό τραπέζι.
Ένα καλό παράδειγμα μπορεί να δει κανείς στην αναφορά της Greenpeace, με τον τίτλο «Slaughtering the Amazon», που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Ιούνιο. Η αναφορά συνδέει μερικές από τις πιο κυρίαρχες φίρμες σε διεθνές επίπεδο- Nike, Toyota, Prada, και άλλες- με την καταστροφή του δάσους του Αμαζονίου. Το αντίκτυπο ήταν άμεσο. Κάποιοι από τους μεγαλύτερους αγοραστές βοδινού και βύρσας ανέστειλαν τα συμβόλαια με προμηθευτές που σχετίζονταν με την αποψίλωση των δασών του Αμαζονίου. Η Βραζιλιάνικη κυβέρνηση ανακοίνωσε σκληρότερα μέτρα και πρόστιμα, έκανε αιφνιδιαστική έφοδο στα γραφεία πολύ μεγάλων εταιριών με βοώδη, και κάλεσε επανεξέταση των δανειοδοτικών προγραμμάτων . Οι Υπουργοί εισχώρησαν στον ιδιωτικό τομέα απαιτώντας σειρά ελέγχων με προφυλάκιση των προμηθευτές για να σιγουρευτούν ότι τα προϊόντα των βοοειδών δεν συμβάλουν στην αποψίλωση των δασών. Οι μεγαλύτεροι παραγωγοί βοοειδών και οι έμποροι μετά από λίγο απάντησαν με μορατόριουμ αποψίλωσης των Αμαζονίου και υποσχέθηκαν να θέσουν σε ισχύ εξελιγμένους μηχανισμούς εφοδιαστικής αλυσίδας. Η Βραζιλιάνικη βιομηχανία βοοειδών βρίσκεται μάλλον στο σημείο μετάβασης από την μεγαλύτερη κινητήριος δύναμη αποψίλωσης, στην σημαντική δύναμη βοήθειας στην αργή αλλαγή του κλίματος.
 Για να είναι αποτελεσματικό το έργο των Μη Κυβερνητικών Περιβαλλοντικών Οργανώσεων πρέπει να αποφεύγουν το φέρνουν στο φως πράγματα ή να χρησιμοποιούν τακτικές που χρησιμοποιούν οι εταιρείες για να αντιπροσωπεύουν με κακό και προσβλητικό τρόπο περιβαλλοντικές πραγματικότητες. Τα ψέματα στο κοινό υπονομεύουν την αξιοπιστία των ακτιβιστικών ομάδων και την υποστήριξη για την προστασία του περιβάλλοντος, κάνοντας μεγάλο κακό στον αγώνα.
|
Αλλά αν και η αλλαγή στην Βραζιλία και σε κάποια άλλα μέρη του κόσμου φαντάζουν ως προάγγελος μιας αλλαγής που θα κάνει τους μεγαλύτερους καταστροφείς δασών να ανησυχούν περισσότερο για το περιβάλλον, οι δυσκολίες παραμένουν. Σε κάποιες αγορές- κυρίως της Ινδίας και της Κίνας αλλά σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και των ΗΠΑ και της Ευρώπης – υπάρχει μικρότερη προτίμησης κατανάλωσης προϊόντων φιλικών προς το περιβάλλον. Ακόμα, το «greenwashing», δηλαδή παραπλάνηση των καταναλωτών με προϊόντα με «ψευτοοικολογικά» χαρακτηριστικά, ή η διαστρεβλωμένη παρουσίαση των περιβαλλοντικών ιδιοτήτων ενός προϊόντος, αποτελούν επίσης προκλήσεις για την μείωση του αντίκτυπου των βιομηχανιών στον πλανήτη. Τελικά, οι βιομηχανικές δραστηριότητες μπορούν συχνά να δημιουργήσουν μια δυνατή οικονομική κινητήρια δύναμη με σκοπό την βελτίωση των υποδομών που προάγει επιπλέον την αποψίλωση των δασών.
Παρόλα αυτά η μεγάλη έμφαση που δίνεται στις αξίες που παρέχουν τα οικοσυστήματα στην ανθρωπότητα, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της πίεσης των δασών, δημιουργώντας έτσι ευκαιρίες σε εταιρείες να βγάζουν κέρδος από την προστασία και όχι από την καταστροφή της άγριας φύσης. Για παράδειγμα, ο προτεινόμενος μηχανισμός Μείωσης των Εκπομπών εξαιτίας της Αποψίλωσης και της Αποσάθρωσης (REDD) μπορεί να παρέχει κίνητρα στους παραδοσιακούς καταστροφείς δασών να προστατέψουν τα δάση βλέποντάς τα ως ανεκτίμητους πόρους. Το δίκτυο αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την διατήρηση της άγριας φύσης με υποκινητές τις εταιρείες. Φυσικά, το μυστικό της επιτυχίας αυτής της προσπάθειας είναι η εξασφάλιση της συμμετοχής των αγροτικών πληθυσμών και των κατοίκων των δασών. Χωρίς την συνεργασία τους, δεν θα μπορέσει να εξαλειφθεί το φαινόμενο της αποψίλωσης.
Changing drivers of deforestation provide new opportunities for conservation
